عید، در لغت به معنای عودت و بازگشت است، بازگشت به خویشتن خویش، بازگشت به اصل و فطرت پاک و نهاد خدایی و خدادادی خود . در هر یکی از اعیادی که در اسلام مطرح اند این نکته به ظرافت تمام در آنها قرار داده شده است ؛ عید فطر یعنی عید بازگشت به فطرت الهی ، عید قربان یعنی عید نزدیک شدن به خداوند متعال ، عید جمعه یعنی عید بندگی و سر نهادن بر آستانه ی حضرت دوست ، عید غدیر یعنی عید سر سپردن به اطاعت از رهبری معصوم و الهی …
و در یک کلمه عید یعنی تقویت خودسازی و ره سپردن به سوی انسانیت انسان . هر روزی که انسان بتواند در راه رسیدن به این هدف متعالی قدمی بردارد و برای خود زمینه ی رسیدن به کمالی را فراهم آورد آن روز برای او عید خواهد بود؛ چنانچه در روایتی از امام علی (ع) آمده است که : « هر روزی که در آن معصیت خداوند انجام نشود آن روز عید است » وکل یوم لا یعصى الله فیه فهو عید؛(نهج البلاغه حکمت 428)
در این میان عید قربان آنگونه که از اسمش هم پیدا است عید نزدیک شدن به خداوند و دریافت رحمت بی منتهای الهی با هر کار نیک است، یکی از کارهای نیکی که در عید قربان انجام می شود حج تمتع است که یکی از مترقی ترین ابعاد اعتقادی و عملی اسلام پس از توحید و جهاد را دارا است ، آداب و اعمالی که حاجی در حج انجام می دهد مانند منشور بی نهایت زندگی است که هر کسی به اقتضای سطح درک و فهم خویش به مشاهده پرتوهایی از آن دست می یابد.
مناسک حج در یک نگاه کلی سیر وجودی انسان به سوی خدا و نمایشی از فلسفه خلقت بنی آدم را نشان می دهد . فلسفه ای که محور آن را خدا تشکیل می دهد و امت اسلامی در گرداگرد آن به ذکر و لبیک به ندای معبود خویش مشغول می شوند.
در این سیر حرکت که از حضرت آدم شروع می شود و اولین خانه مردمی یعنی کعبه را در مکه یا به تعبیر قرآن کریم در بکّه می سازد و سپس حضرت ابراهیم خلیل و حضرت اسماعیل و حضرت هاجر آن را تجدید بنا می کنند و مواقف آن حرم، مشعرالحرام، مسعی و عرفات و منی است برای انسان این فلسفه خلقت را تجسم واقعی و عینی می بخشد.
انسانی که از همه جا رسته و تنها در سیل خروشان انسان ها مثل ذره ای در یک دریای بیکران آدمی که جز یاد و نام خدا را در ذهن ندارند فارغ از هر گونه تعلق خاطر حتی از تعلّق به رنگ و مُد لباس و فرهنگ های خاص محلی خود رها می گردد و همه یک رنگ و در یک جهت، با وقوف در عرفات به معرفت خدا و با وقوف در مشعر به شعور و با وقوف در منی به آرزوی وصل به معبود و با ذبح قربانی ، تمام رشته های تمنیات و آرزوهای غیر الهی خود را قطع و با رمی جمرات بر تمام وسوسه های شیاطین انسی و جنّی خط بطلان می کشد و ... و در یک جمله حرکت نمادین صحرای محشر را در جهت حرکت به سوی خالق یکتا عملاً در زندگی خویش تمرین می کنند .
حج بزرگ ترین کنگره عبادی، سیاسی و اجتماعی مسلمین است بالاترین هدف و با ارزش ترین مفهومی که از حج برداشت می شود جنبه های عبادی، سیاسی و اجتماعی این فریضه الهی است در حج هزاران هزار مسلمان گرد هم می آیند تا ضمن انجام یک فریضه الهی یک نیایش دسته جمعی جهانی و یک حرکت توفنده اعتقادی را علیه کلیه عقاید شرک و کفر نشان داده و وحدت و انسجام جهانی خود را علیه هر گونه مظاهر حاکمیت های غیرتوحیدی به نمایش بگذارند. هیچ عملی در حج بی مفهوم و بی معنی نیست و هریک از اعمال اشاره ای به گوشه ای از تاریخ ، حقیقت و ارزشی در اسلام دارند.
اگرچه حج یک مساله تعبّدی است ولی دانستن برخی رموز مناسک حج می تواند در بهتر انجام گرفتن و درک بیشتر معنویت موجود در آنها برای استفاده در زندگی موثر افتد. تک تک اعمالی که در حج انجام می گیرد نه هدف که صرفا وسیله ای در جهت دستیابی به هدف متعالی هستند.
یکی از جنبه های مهم حج جنبه ی سیاسی آن است بُعد سیاسی حج به هیچ عنوان از حج تفکیک پذیر نیست چرا که قرآن هدف از وجودخانه کعبه را محلی برای قیام مردم می داند .
از جمله وظایف واجبه در منی برای کسی که حج تمتع به جا می آورد ذبح حیوان سالم وبی عیب است و به این عمل از آن نظر که عبادت است و وسیله ی تقرب به خداوند محسوب می شود قربانی گفته می شود و از آن جهت که این عبادت در ساعت ضحی و چاشت واقع می شود روز عید قربان را عید اضحی نیز می نامند.
قربانی رمز فداکاری و ازخودگذشتگی و دادن جان در راه محبوب و حد نهایی تسلیم در برابر معبود است حاجی و هر مسلمانی که در روز عید قربان ، قربانی انجام می دهد و در حین انجام قربانی نغمه ی روحانی «بسم الله وجهت وجهی للذی فطر السموات والارض» را سر می دهند، انگیزه ای الهی خود را چنین اعلام می دارند که : ای خالق متعال ! همانطوری که خون این قربانی را در راه تو بی دریغ می ریزم حاضرم بدون هیچگونه تأملی در راه دفاع از حریم دین و اجرای فرامین آسمانی تو از جان خود نیز بگذرم و خون خود را تقدیم پیشگاه اقدست نمایم. همانگونه که نماد آن را دو بنده ی موحّد و با اخلاص تو حضرت ابراهیم خلیل و اسماعیل ذبیح انجام دادند و عبد صالح دیگر تو امام حسین (ع) و یاران پاکباخته اش آن را در میدان عمل به زیبایی تمام انجام دادند.
آری ، قربانی در روز عید قربان تجدید پیمانی با خاطره ی جاوید پدر و فرزندی است که پدر پیر و کهنسال با چهره ای نورانی و ملکوتی پس از سالها انتظار برای فرزند دار شدن وقتی خداوند به او فرزندی عنایت می کند و این نوزاد وقتی به بهترین سن جوانی نایل می گردد آن زمان در پی حکم غیبی دوست و خلیل خود مبنی بر قربانی همین فرزند دلبندش ، فرزند جوان و خوش سیمای خود را برای این کار آماده می سازد و تیغ برنده ای را بر گلوی فرزند صبور و راضی به رضای حق خود می گذارد و سرانجام هر دو با موفقیت کامل از این امتحان بزرگ الهی سربلند بیرون آمده و به درجه ای از اخلاص و فداکاری در راه خدا می رسند که خداوند برای بزرگداشت این خاطره توحیدی و اخلاص الهی، مقرر می فرماید : هر سال در موسم حج در وادی منی این خاطره توسط زوار بیت الله الحرام با ذبح حیوانی زنده و گرامی داشته شود و این صحنه فوق العاده درخشان چون نوری برای همیشه بر جبین تاریخ انسانیت بدرخشد و خاطره ای ازخودگذشتگی آن دو بنده مخلص (ابراهیم و اسماعیل) سندی برای نمایش شرف و فضیلت آدمیت باشد.
این مناسبت بزرگ اسلامی و عید فرخنده ی قربان را خدمت همه عزیزان و دوستان صمیمانه تبریک و تهنیت عرض نموده، برای همه آرزوی موفقیت و شادابی و نزدیک شدن به خدای متعال را خواستارم و امیدوارم که در هر مرحله ی از زندگی بر هر نوع هوی و هوس و خواسته های نا مشروع خود فایق آمده و برای رسیدن به معبود حقیقی و کمال نهایی و انسانیت خویش موفق باشیم.
